Skarga na lekarza: brutalna prawda, fakty i przewodnik krok po kroku

Zastanawiasz się, czym naprawdę jest skarga na lekarza, jak wygląda jej składanie, czy faktycznie przynosi efekty i co dzieje się za zamkniętymi drzwiami polskich szpitali? Temat jest gorący: liczba zgłaszanych skarg w Polsce rośnie z roku na rok, a emocje towarzyszące procesowi często wykraczają poza granice zdrowego rozsądku i dotykają najgłębszych pokładów społecznego zaufania. W tym przewodniku demaskujemy mechanizmy, obalamy mity i pokazujemy, jak wygląda skarga na lekarza w 2025 roku – z perspektywy prawa, psychologii i realnych historii pacjentów. Przeprowadzimy cię przez procedury, uświadomimy pułapki systemu i podpowiemy, jak nie dać się zaskoczyć. To nie jest poradnik dla mięczaków – tu poznasz kulisy, których nie zdradzą ci urzędnicy.

Dlaczego temat skarg na lekarzy budzi tak silne emocje?

Polska rzeczywistość: statystyki, które szokują

W Polsce temat skarg na lekarzy to nie sucha biurokracja, lecz pole walki o bezpieczeństwo, zaufanie i godność. Według najnowszych danych Rzecznika Praw Pacjenta, w 2023 roku wpłynęło blisko 7000 oficjalnych skarg dotyczących pracy lekarzy i placówek medycznych. To nie tylko liczba – to indywidualne historie ludzi, których zdrowie lub życie znalazło się na zakręcie systemu. Skargi dotyczą najczęściej błędów medycznych, naruszenia praw pacjenta oraz niewłaściwego zachowania personelu. W 2024 roku ten trend nie zwalnia: liczba zgłoszeń rośnie, a tematyka staje się coraz bardziej złożona. Rośnie także liczba doniesień o nieuprawnionym dostępie do danych pacjentów i naruszeniach tajemnicy lekarskiej.

Tabela 1: Liczba skarg na lekarzy w Polsce w latach 2021–2023 oraz ich najczęstsze powody. Źródło: PolitykaZdrowotna.com, 2024

Statystyki to jednak tylko wierzchołek góry lodowej. Skarga na lekarza często oznacza walkę z całym systemem: bezsilność, stres i poczucie, że stoisz naprzeciw muru instytucji gotowych się chronić, a nie pomagać. Liczby nie oddają dramatu rodzin zmuszonych do udowadniania własnej racji w świecie, gdzie urzędniczy język rozmija się z ludzkim bólem.

Społeczne tabu: kiedy pacjent przestaje być klientem

W polskiej kulturze lekarz długo pozostawał postacią niemal nietykalną. Skarga na lekarza – zwłaszcza oficjalna – to często wciąż społeczny temat tabu. Wielu pacjentów, doświadczonych realnych krzywd, nie decyduje się na oficjalny protest z obawy przed odwetem, „czarną listą” czy ostracyzmem ze strony lokalnej społeczności.

"Skarga na lekarza to zawsze wstrząs dla całej rodziny. Często słyszymy, że ‘tak już musi być’, że ‘to się nie opłaca’. Ale milczenie tylko pogłębia poczucie bezsilności."
— Fundacja Pacjentów, 2023

Nie sposób nie zauważyć, że skarga, nawet uzasadniona, jest często odbierana jako zdrada pewnego niepisanego sojuszu między pacjentem a lekarzem. System zdrowia w Polsce lubi działać za zamkniętymi drzwiami, a ci, którzy próbują te drzwi uchylić, narażają się na nieprzyjemności. To dlatego tak wielu Polaków rezygnuje z formalnych protestów, wybierając milczenie lub skargi nieoficjalne.

Jak rodzi się frustracja i poczucie bezsilności?

Frustracja pacjentów narasta nie tylko z powodu samych błędów czy złego traktowania, ale także z powodu reakcji systemu. Zgłaszając skargę, często natrafiasz na mur formalizmów, niejasnych procedur i… milczenia. Według badań Fundacji Pacjentów, aż 42% osób zgłaszających skargi czuje się lekceważonych przez instytucje. To nie tylko biurokracja – to realny brak wsparcia i empatii, który zamyka usta kolejnym poszkodowanym.

Ten klimat nieufności wzmacniają medialne doniesienia o nadużyciach systemu, nieudanych skargach i długotrwałych postępowaniach, które często kończą się umorzeniem. Polscy pacjenci stają więc przed wyborem: walczyć z systemem, czy pogodzić się z losem? Każda decyzja ma swoją cenę, a system rzadko okazuje się sojusznikiem.

Czym właściwie jest skarga na lekarza? Fakty kontra mity

Definicje, które realnie mają znaczenie

Warto podkreślić, że nie każda negatywna sytuacja jest od razu podstawą do skargi – konieczne jest udokumentowanie nieprawidłowości i wskazanie, które prawo lub standard został naruszony. To złożony proces wymagający znajomości przepisów oraz… determinacji.

Zrozumienie tych pojęć to pierwszy krok do skutecznego działania. Na marginesie: skarga nie jest narzędziem „zemsty na lekarzu” – to formalna procedura, która wymaga argumentów, a nie emocji.

Najczęstsze mity i półprawdy – dlaczego ludzie się mylą?

Wokół tematu narosło mnóstwo mitów, które skutecznie zniechęcają do działania lub prowadzą na manowce systemu. Oto najgłośniejsze z nich:

• Skarga zawsze skutkuje karą dla lekarza – w rzeczywistości tylko ok. 20–25% skarg uznaje się za zasadne i kończy się nałożeniem sankcji (Źródło: PolitykaZdrowotna.com, 2024).
• Skargę można złożyć tylko w szpitalu – faktycznie istnieje wiele ścieżek: od dyrektora placówki przez Rzecznika Praw Pacjenta po izby lekarskie i NFZ.
• Skarga jest anonimowa – większość postępowań wymaga podania danych zgłaszającego, choć są wyjątki.
• Skarga oznacza koniec leczenia u danego lekarza – nie zawsze, choć relacje mogą ulec zmianie.
• Każda odmowa leczenia to podstawa skargi – nie, lekarz może odmówić, jeśli ma ku temu uzasadnione powody.

"Wielu pacjentów myśli, że skarga to automatyczna zemsta na lekarzu, tymczasem system jest oporny, a skuteczność skarg pozostawia wiele do życzenia."
— Dr hab. Piotr Nowicki, ekspert prawa medycznego, Prawo.pl, 2023

Skarga a reklamacja – czy to naprawdę to samo?

W praktyce wiele osób myli pojęcia skargi i reklamacji. Czym się różnią?

Warto pamiętać, że skarga dotyka naruszenia praw pacjenta, podczas gdy reklamacja skupia się na jakości usług czy rozliczeniach finansowych. Wybór procedury zależy więc od charakteru problemu. Błędne zgłoszenie wydłuża całą ścieżkę – i podnosi poziom frustracji.

Proces składania skargi: krok po kroku bez ściemy

Gdzie zgłosić skargę – od NFZ po Izbę Lekarską

1. Dyrektor placówki medycznej: Pierwszy adresat w przypadku problemów w konkretnej przychodni lub szpitalu. Masz prawo żądać pisemnej odpowiedzi.
2. Rzecznik Praw Pacjenta: Instytucja niezależna od placówki – zajmuje się ochroną praw pacjenta w skali krajowej.
3. Okręgowa Izba Lekarska: Zajmuje się sprawami dyscyplinarnymi lekarzy, szczególnie gdy zachodzi podejrzenie poważnego naruszenia etyki lub prawa.
4. Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ): W sprawach dotyczących finansowania świadczeń, dostępu do usług zdrowotnych i naruszeń związanych z kontraktami.
5. UODO: W przypadkach naruszenia ochrony danych osobowych, np. tajemnicy lekarskiej.

Pamiętaj, by wybrać odpowiednią ścieżkę – to nie tylko formalność, ale realny wpływ na skuteczność postępowania.

Podwójne lub błędne wysłanie tej samej skargi do kilku instytucji może wydłużyć rozpatrzenie sprawy i doprowadzić do chaosu w dokumentacji. Wybierając instytucję, kieruj się charakterem naruszenia, a nie osobistą sympatią czy antypatią wobec konkretnego lekarza.

Jak napisać skuteczną skargę? Przykłady i wzory

Pisząc skargę, unikaj ogólników i emocji, skup się na faktach. W dobrze przygotowanym piśmie powinny znaleźć się:

Tabela 2: Struktura skutecznej skargi na lekarza. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rzecznik Praw Pacjenta, 2024.

Im więcej konkretów i dowodów – tym większa szansa na pozytywne rozpatrzenie zgłoszenia. Wielu pacjentów popełnia błąd, ograniczając się do opisu własnych odczuć czy nieprecyzyjnych zarzutów.

Czego absolutnie NIE robić: typowe błędy pacjentów

• Składanie skargi bez dokumentów – sama relacja słowna rzadko wystarcza.
• Opieranie się wyłącznie na emocjach lub ogólnikach.
• Wysyłanie skargi do niewłaściwej instytucji lub kilku na raz bez uzasadnienia.
• Powielanie treści zgłoszenia w internecie przed jego oficjalnym rozpatrzeniem.
• Brak podpisu lub danych kontaktowych.

Nie ma nic gorszego niż skarga oparta na domysłach lub plotkach – system natychmiast ją odrzuci.

"Najczęstszy błąd to przekonanie, że instytucje od razu uwierzą w każdą opowieść. Liczą się fakty, nie emocje."
— Rzecznik Praw Pacjenta, Gov.pl, 2024

Co dzieje się po złożeniu skargi? Kulisy systemu

Jak wygląda analiza i procedura w praktyce

Po złożeniu skargi instytucja analizuje jej treść według ściśle określonego schematu. W skrócie:

Tabela 3: Standardowa procedura rozpatrywania skargi na lekarza. Źródło: Wolters Kluwer, 2024.

Proces jest formalny i często przewlekły – niektóre sprawy ciągną się miesiącami. Każdy etap daje obu stronom prawo do odwołania, co dodatkowo wydłuża całość.

Warto podkreślić: nawet jeśli skarga zostanie uznana za zasadną, nie musi to oznaczać automatycznych, surowych kar dla lekarza. System często preferuje środki naprawcze, a nie represyjne.

Możliwe zakończenia sprawy: od uniewinnienia po sankcje

Po analizie skargi scenariuszy jest kilka:

• Umorzenie postępowania – brak podstaw do ukarania.
• Upomnienie lub nagana dla lekarza.
• Zawieszenie lub ograniczenie prawa wykonywania zawodu.
• Skierowanie sprawy do sądu powszechnego.
• Wdrożenie działań naprawczych w placówce.

W praktyce tylko niewielki odsetek spraw kończy się poważnymi sankcjami – większość rozstrzygana jest polubownie lub na drodze upomnień.

Rzadko opowiadane historie: realne skutki dla pacjentów i lekarzy

Za każdą statystyką stoją ludzkie dramaty i sukcesy. Są przypadki, w których skarga uratowała innym życie – wymusiła zmianę procedur, ujawniła systemowe patologie. Ale są też dramaty: pacjenci, którzy po złożeniu skargi trafiają na „czarną listę”, lekarze zniszczeni przez nieuzasadnione oskarżenia.

"Po mojej skardze szpital zmienił procedury – inni zyskali realne bezpieczeństwo. Jednak ja sama straciłam poczucie, że mogę spokojnie wrócić do tej placówki."
— Cytat pacjentki, Fundacja Pacjentów, 2023

Te historie pokazują, że skarga to narzędzie o podwójnym ostrzu. Może odmienić system, ale też przynieść emocjonalne koszty obu stronom.

Polska kontra świat: czy gdzieś działa to lepiej?

Europejskie porównanie ścieżek skargowych

Tabela 4: Porównanie procedur rozpatrywania skarg na lekarzy w wybranych krajach Europy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie EUROPA.eu, 2024.

Polski system nie odbiega drastycznie od europejskich standardów, choć czas rozpatrywania skarg często jest dłuższy. W Niemczech i Wielkiej Brytanii skuteczność jest nieco wyższa, za sprawą bardziej efektywnych procedur i większej liczby instytucji mediujących.

Case study: skuteczność i skutki skarg w innych krajach

W Niemczech funkcjonują niezależne komisje rozjemcze, które często rozstrzygają sprawy szybciej niż sąd. W Wielkiej Brytanii NHS obowiązkowo informuje pacjenta o przebiegu postępowania, zapewnia wsparcie psychologiczne.

• W Niemczech 30% skarg kończy się zmianą procedur lub działaniami naprawczymi.
• W Wielkiej Brytanii 28% skarg prowadzi do rekompensaty dla pacjenta.
• We Francji główny nacisk kładzie się na mediacje i porozumienie stron przed eskalacją sprawy.

Te doświadczenia pokazują, że im większa transparentność i wsparcie dla obu stron, tym lepsze efekty – i mniejsze poczucie niesprawiedliwości.

W Polsce coraz częściej pojawiają się głosy o potrzebie wprowadzenia elementów mediacji i wsparcia psychologicznego na wzór zachodni.

Co z tego wynika dla polskich pacjentów?

Polski pacjent nie musi czuć się gorszy – choć system ma swoje wady, daje narzędzia do walki o swoje prawa. Klucz to znajomość procedur, determinacja i świadomość, że skarga to nie akt agresji, lecz obrona własnych granic.

Nawet najlepszy system nie zastąpi jednak społecznego zaufania i otwartości na dialog. W Polsce wiele zależy od kultury pracy w konkretnej placówce – tam, gdzie szanuje się prawa pacjenta, potrzeba skargi pojawia się rzadziej.

Najczęstsze błędy i jak ich unikać – praktyczny survival

Błąd nr 1: brak dokumentacji i dowodów

Bez twardych dowodów nawet najbardziej słuszna skarga rozbije się o mur formalności. Każdy przypadek warto szczegółowo udokumentować:

1. Zbierz całą dokumentację medyczną – każda karta zabiegowa, wynik badań, pisemna diagnoza.
2. Zachowaj korespondencję (e-maile, SMS-y) z lekarzem i placówką.
3. Zabezpiecz zeznania świadków – osoby towarzyszące mogą być cennym wsparciem.
4. Sporządź notatki z przebiegu wizyty – nawet po fakcie.

Im więcej faktów, tym mniejsze ryzyko odrzucenia skargi na etapie formalnym.

Brak dokumentacji to najczęstszy powód umorzenia postępowania – system nie uznaje „słowa przeciwko słowu”.

Błąd nr 2: emocje zamiast faktów

Nawet największa frustracja nie przekona urzędnika. Skarga oparta wyłącznie na emocjach ma znikome szanse powodzenia:

• Zamiast opisu emocji – konkretne daty, liczby, wypowiedzi.
• Unikaj wyzwisk, oskarżeń niepopartych dowodami.
• Nie groź – domagaj się wyjaśnień i naprawy szkód, nie zemsty.

"System nie reaguje na krzyk, tylko na argumenty: jeśli nie masz faktów, skarga trafi do kosza."
— Okręgowa Izba Lekarska, 2024

Błąd nr 3: niewłaściwy adresat skargi

Wysłanie skargi do niewłaściwej instytucji skutkuje nie tylko opóźnieniem, ale często umorzeniem sprawy. Odpowiedni wybór to klucz:

1. Skarga na zachowanie personelu – dyrektor placówki.
2. Skarga na błąd medyczny – izba lekarska lub Rzecznik Praw Pacjenta.
3. Problemy z dostępem do świadczeń – NFZ.

W razie wątpliwości zawsze możesz skorzystać z pomocy organizacji pacjenckich lub asystenta zdrowotnego, np. medyk.ai, który podpowie, gdzie skierować sprawę – bez nacisku na określone rozwiązanie.

Psychologiczne i społeczne skutki składania skargi

Stres, lęk i poczucie winy – co dzieje się z pacjentem?

Złożenie skargi to nie tylko formalność – dla wielu osób to emocjonalny rollercoaster. Stres, lęk przed odwetem, poczucie winy („czy nie zaszkodzę niewinnemu lekarzowi?”) – te uczucia to codzienność setek pacjentów. Skarga to akt odwagi, ale i ryzyko, zwłaszcza w małych miejscowościach, gdzie środowisko medyczne i pacjenci tworzą zamknięty ekosystem.

Nie bez znaczenia jest także wsparcie (lub jego brak) ze strony rodziny i otoczenia. W praktyce wiele osób wycofuje skargę z obawy przed konsekwencjami społecznymi lub zawodowymi.

Wpływ na relację lekarz–pacjent po złożeniu skargi

Nawet jeśli sprawa skończy się polubownie, relacja z lekarzem może już nigdy nie być taka sama. Zaufanie zostaje nadwyrężone, a leczenie zamienia się w biurokratyczny obowiązek.

"Od złożenia skargi lekarz już mnie nie słucha – każda wizyta to nerwowe napięcie, obie strony boją się powiedzieć za dużo."
— Pacjent, cytat z forum medycznego, 2024

Paradoksalnie, skarga może zbudować nową jakość relacji – jeśli obie strony wyjdą poza formalizm i otwarcie omówią problem. Takie sytuacje to jednak wciąż rzadkość.

Jak radzić sobie ze społecznym ostracyzmem?

• Rozmawiaj otwarcie z rodziną i bliskimi – szukaj wsparcia, nie ocen.
• Skorzystaj z pomocy organizacji pacjenckich lub grup wsparcia.
• Nie daj się zastraszyć groźbami lub plotkami – większość z nich to mit.
• Poznaj swoje prawa – świadomość to najlepsza ochrona przed manipulacją.

Społeczny ostracyzm to realny problem, ale nie powinien być powodem rezygnacji z walki o swoje prawa. Pamiętaj – to system powinien się zmieniać, nie Ty masz się dostosowywać do jego wad.

Co zmieniło się w przepisach po 2023 roku?

Nowe prawa pacjenta – szanse i ograniczenia

Tabela 5: Najważniejsze zmiany w prawach pacjenta po 2023 roku. Źródło: Wolters Kluwer, 2024.

• Każda placówka odpowiada za wdrożenie i przestrzeganie jasnych procedur.
• Rzecznik Praw Pacjenta ma realne narzędzia do egzekwowania sankcji.

Zmiany w procedurach skargowych: szybciej, łatwiej czy trudniej?

Nowelizacje przepisów miały przyspieszyć i uprościć proces rozpatrywania skarg. W praktyce zlikwidowano część formalnych barier, ale biurokracja – szczególnie w dużych jednostkach – wciąż daje o sobie znać.

Nowe przepisy zapewniają większą przejrzystość, ale też zwiększają odpowiedzialność placówek za sprawność obsługi skarg. Pacjent szybciej otrzymuje odpowiedź, jednak liczba formalnych wymogów (np. załączniki, podpisy) nadal wymaga czujności.

Alternatywy dla klasycznej skargi – co jeszcze możesz zrobić?

Negocjacje, mediacje i pomoc organizacji pacjenckich

• Skorzystaj z mediacji – wiele szpitali i izb lekarskich oferuje mediacje między pacjentem a lekarzem przed formalnym postępowaniem.
• Zaproponuj spotkanie z dyrekcją – czasem bezpośrednia rozmowa rozwiązuje problem szybciej niż oficjalna skarga.
• Zasięgnij pomocy fundacji pacjenckich – profesjonalne wsparcie, edukacja, pomoc w przygotowaniu pism.
• Warto rozważyć wsparcie rzecznika praw pacjenta przy szpitalu lub poradni.

Wybór alternatywnej ścieżki nie oznacza rezygnacji z praw – to szansa na szybsze i mniej stresujące rozwiązanie sporu.

Rola cyfrowych narzędzi – jak pomaga wirtualny asystent medyczny

W erze cyfrowej pomoc w sprawach zdrowotnych to nie tylko infolinie czy poradnie. Platformy takie jak medyk.ai oferują wsparcie w analizie symptomów, edukacji zdrowotnej oraz zrozumieniu praw pacjenta. Dzięki temu szybciej poznasz swoje opcje i unikniesz najczęstszych pułapek formalnych.

Wirtualny asystent zdrowotny nie zastępuje konsultacji z prawnikiem czy lekarzem, ale pozwala zrozumieć procedury i przygotować się do skutecznego działania.

"Nowoczesne narzędzia online mogą zmniejszyć stres związany ze składaniem skargi, dając pewność, że nie zgubisz się w formalnościach."
— Opracowanie własne na podstawie trendów cyfrowych 2025

Kiedy odpuścić, a kiedy walczyć do końca?

• Jeśli masz twarde dowody i sprawa dotyczy poważnego naruszenia – nie rezygnuj.
• Gdy systematycznie naruszane są prawa pacjentów – zgłoś sprawę, nawet anonimowo.
• Jeśli sprawa dotyczy nieporozumienia, rozważ mediację lub osobistą rozmowę.
• Gdy brakuje ci sił lub wsparcia – poszukaj pomocy, nie walcz samotnie.

Każda sytuacja jest inna – nie zawsze warto iść na wojnę z całym systemem. Czasem lepiej skupić się na własnym zdrowiu, innym razem – walczyć o zmianę dla wszystkich.

Podsumowanie i praktyczny niezbędnik dla każdego pacjenta

Checklist: co przygotować przed złożeniem skargi

1. Zbierz pełną dokumentację medyczną i wszelkie dowody.
2. Sporządź szczegółowy opis zdarzenia – daty, miejsca, osoby.
3. Zidentyfikuj naruszone przepisy lub prawa pacjenta.
4. Wybierz właściwą instytucję do złożenia skargi.
5. Przygotuj listę oczekiwań wobec rozpatrzenia sprawy.
6. Sprawdź, czy twoje pismo zawiera dane kontaktowe i podpis.
7. Zabezpiecz kopie wszystkich wysłanych dokumentów.

Dobrze zaplanowana skarga to połowa sukcesu – im więcej konkretów, tym większa szansa na skuteczne rozpatrzenie.

Najważniejsze wnioski – co powinieneś zapamiętać

Każda skarga na lekarza to historia człowieka, który domaga się sprawiedliwości. System jest złożony, ale nie bezwzględny – znając procedury, prawa i dostępne narzędzia, możesz skutecznie zawalczyć o własny komfort i bezpieczeństwo.

Pamiętaj:

• Skarga to narzędzie, nie zemsta – liczą się fakty, nie emocje.

• Dokumentacja i precyzja są kluczowe na każdym etapie.

• Masz prawo do wsparcia organizacji pacjenckich i narzędzi cyfrowych.

• Zmiany w prawie poprawiły sytuację, ale biurokracja wciąż bywa barierą.

• Skarga może poprawić nie tylko twoją sytuację, ale i system dla innych pacjentów.

• Nie bój się korzystać z przysługujących ci praw, gdy czujesz się poszkodowany.

• Skorzystaj z dostępnych ścieżek – od skargi po mediacje.

• Nie rezygnuj z walki, gdy masz rację i dowody.

• Zadbaj o wsparcie emocjonalne – to równie ważne jak formalna procedura.

• Pamiętaj, że system nie zawsze jest wrogiem – czasem wystarczy dobrze skonstruowana skarga, by coś zmienić.

Dodatkowe tematy – o co pytają czytelnicy?

Czy skarga może wpłynąć na przyszłe leczenie?

Wielu pacjentów boi się, że złożona skarga zamknie im drzwi do dalszego leczenia w danej placówce lub negatywnie wpłynie na ich kartotekę. W praktyce lekarz nie ma prawa odmówić leczenia z powodu skargi, a każda forma odwetu jest surowo zakazana i stanowi podstawę do kolejnej skargi.

W rzeczywistości relacje czasem ulegają ochłodzeniu, ale prawa pacjenta pozostają nienaruszone. W razie problemów – dokumentuj sytuację i zgłaszaj kolejne naruszenia.

"Odmowa leczenia po skardze to poważne naruszenie praw pacjenta – nie wahaj się zgłosić kolejnej skargi lub poszukać pomocy u Rzecznika."
— Rzecznik Praw Pacjenta, 2024

Jak długo czeka się na rozpatrzenie sprawy?

Tabela 6: Szacunkowy czas rozpatrzenia skargi na lekarza w Polsce. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Gov.pl, 2024.

W praktyce terminy mogą się wydłużać, zwłaszcza w skomplikowanych sprawach lub przy brakach w dokumentacji.

Najdziwniejsze przypadki skarg w polskiej historii

Polska rzeczywistość zna mniej i bardziej absurdalne przypadki skarg – nie zawsze dotyczą one poważnych naruszeń.

• Skarga na lekarza za „zbyt mało empatyczny ton” podczas wizyty.
• Zarzut o „zbyt szybkie przeprowadzenie badania”, uznany za bezzasadny.
• Skargi związane z wyglądem lekarza (np. tatuaże, kolor włosów).
• Pacjenci składający skargi w imieniu… sąsiadów, bez ich wiedzy.

Choć wiele z nich kończy się umorzeniem, pokazują, jak różnorodne są motywacje pacjentów – i jak ważna jest edukacja w zakresie rzeczywistych praw i obowiązków obu stron.