Przeszczep nerki: brutalna prawda, nowe nadzieje i nieopowiedziane historie [2025]

Przeszczep nerki – słowa te brzmią jak wyrok i nadzieja jednocześnie. W cieniu statystyk i oficjalnych komunikatów rozgrywają się dramaty, o których niewielu odważy się rozmawiać głośno. Każdego dnia setki osób w Polsce żyją w zawieszeniu, czekając na ratujący życie telefon. Statystyki są brutalne: choć 2024 rok przyniósł rekordową liczbę przeszczepów, system nie nadąża za potrzebami. Pacjenci umierają w ciszy, a ich historie znikają w biurokratycznych raportach. Ten artykuł nie owija rzeczywistości w bawełnę – pokazuje ci przeszczep nerki bez filtrów, z perspektywą pełną nieoczywistych pytań, nowych nadziei i historii, o których nie przeczytasz w oficjalnych broszurach. Zapnij pasy, bo czeka cię podróż po rzeczywistości medycyny, w której każde życie jest stawką, a system wciąż balansuje na granicy wydolności.

Wstęp: statystyka, która boli – dlaczego przeszczep nerki to temat, o którym nie chcemy mówić

Zaskakujące liczby i niewygodne pytania

Przeszczep nerki to nie tylko procedura medyczna – to wielowymiarowa gra o życie, w której liczby mają twarze. Według najnowszych danych Poltransplant w 2024 roku w Polsce przeszczepiono 1132 nerki. To rekord, ale na liście oczekujących nadal tkwi około 1193 osób. Co roku system ratuje coraz więcej pacjentów, lecz rzeczywistość pozostaje nieubłagana – nie każdemu udaje się doczekać upragnionego telefonu. Eksperci alarmują, że nie ma precyzyjnych danych dotyczących śmiertelności na liście oczekujących, ale wiadomo, że dla wielu czas jest bezlitosnym katem.

"Każda cyfra w statystyce przeszczepów to historia, która mogła się zakończyć happy endem lub tragicznie zgasnąć w oczekiwaniu."
— Prof. Andrzej Chmura, transplantolog, Puls Medycyny, 2024

Dlaczego temat przeszczepu nerki wywołuje emocje

Przeszczep nerki to temat, który potrafi rozbić rodzinę na kawałki i zjednoczyć ją w walce o życie. To również pole bitwy dla etyki, polityki i systemowych ograniczeń. Emocje wybuchają, gdy trzeba podjąć decyzję o dawstwie – czy oddałbyś część siebie, by uratować bliskiego? A może trwasz w zawieszeniu, obserwując, jak kolejni pacjenci są przekreślani przez system? W Polsce, gdzie mity wokół transplantacji są wciąż silne, temat ten jest niewygodny zarówno dla rodzin, jak i dla decydentów. Bo jakie pytania zadać lekarzowi, wiedząc, że czas jest twoim najgorszym wrogiem?

Warto też uświadomić sobie, że przeszczep nerki to nie układ zero-jedynkowy – nie daje wiecznego zdrowia, a powikłania i ograniczenia to codzienność nawet po udanej operacji. Dlatego tak istotne jest, by przełamywać tabu i mówić o tym, co dzieje się za drzwiami oddziałów nefrologicznych.

Kto naprawdę trafia na listę oczekujących

Na listę oczekujących na przeszczep nerki trafiają osoby ze schyłkową niewydolnością nerek, najczęściej z klirensem kreatyniny poniżej 15 ml/min/1,73 m². Proces kwalifikacji jest żmudny, wymaga serii szczegółowych badań – oceny serca, naczyń, odporności i chorób współistniejących. Nie każdy jednak ma szansę na tę ostatnią deskę ratunku – aktywne nowotwory, niekontrolowane infekcje czy brak współpracy z lekarzami wykluczają wielu z walki o nowe życie. Wiek teoretycznie nie jest ograniczeniem, ale ogólny stan zdrowia musi pozwalać na wykonanie zabiegu, więc starsi pacjenci często odpadają już na starcie.

Tabela 1: Kryteria kwalifikacji do przeszczepu nerki i najczęstsze powody wykluczenia
Źródło: Poltransplant, 2024

Brutalna rzeczywistość: system przeszczepów nerki w Polsce bez masek

Jak wygląda droga od diagnozy do operacji

Proces od diagnozy schyłkowej niewydolności nerek do przeszczepu przypomina maraton z przeszkodami. Czas oczekiwania na wykonanie wszystkich badań w Polsce potrafi sięgnąć nawet 15–18 miesięcy. Chory najpierw trafia pod opiekę nefrologa, gdzie rozpoczyna się batalia o życie: dializy, konsultacje kardiologiczne, ocena naczyń, badania immunologiczne. Każdy etap to potencjalna pułapka – jeden zły wynik i cała procedura zaczyna się od nowa.

• Wstępna kwalifikacja: Nefrolog ocenia wskazania do przeszczepu na podstawie historii choroby i wyników badań.
• Badania specjalistyczne: Pacjent przechodzi serię badań sercowo-naczyniowych, immunologicznych i psychologicznych.
• Wpis na listę oczekujących: Po spełnieniu wszystkich wymagań pacjent zostaje zgłoszony do krajowej listy oczekujących.
• Oczekiwanie na dawcę: Średni czas oczekiwania bywa nieprzewidywalny – od kilku miesięcy do nawet kilku lat.
• Przygotowanie do operacji: Gdy pojawia się odpowiedni dawca, pacjent szybko trafia na stół operacyjny.

Publiczne kontra prywatne – gdzie giną pacjenci?

Polski system transplantacyjny jest niemal w całości państwowy. Prywatne kliniki pełnią marginalną rolę, a procedury komercyjne są zakazane. Odpowiedzialność za życie pacjenta spoczywa na państwowym systemie, który często nie nadąża za potrzebami. Z jednej strony – kolejki, ograniczona liczba dawców; z drugiej – coraz większe oczekiwania społeczności i coraz nowocześniejsze technologie, które w praktyce bywają trudno dostępne dla większości pacjentów.

Tabela 2: Porównanie możliwości przeszczepów nerki w sektorze publicznym i prywatnym
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Poltransplant, 2024

Czarna strefa i transplantacje poza systemem

Chociaż oficjalnie w Polsce nie istnieje rynek nielegalnych przeszczepów, eksperci przyznają, że czarny rynek organów to globalny problem. Zdarzają się przypadki turystyki transplantacyjnej do krajów, gdzie organy można nabyć nielegalnie. To ryzyko nie tylko dla biorcy (ryzyko powikłań, odrzutu, braku opieki pooperacyjnej), ale też moralny dylemat społeczny.

„Nie ma przyzwolenia na transplantacje poza oficjalnym systemem – to działanie nie tylko nielegalne, ale i skrajnie niebezpieczne dla zdrowia pacjenta.”
— Dr. Piotr Domagała, specjalista transplantologii, Ministerstwo Zdrowia, 2024

Mity kontra fakty: najczęstsze przekłamania o przeszczepie nerki

Czy przeszczep to cudowny lek?

Wbrew obiegowej opinii, przeszczep nerki to nie jest magiczny reset organizmu. Operacja nie kończy choroby – zaczyna nowy etap życia pod ścisłą kontrolą lekarską i z długotrwałą farmakoterapią. Ryzyko powikłań nigdy nie znika, a powrót do pełnej sprawności jest możliwy, ale obarczony szeregiem ograniczeń.

• Immunosupresja do końca życia: Pacjent przyjmuje leki obniżające odporność, które zwiększają podatność na infekcje i nowotwory.
• Kontrole i badania: Regularne wizyty, badania krwi i monitorowanie funkcji przeszczepionej nerki to codzienność.
• Ograniczenia w diecie i trybie życia: Wykluczenie niektórych produktów, unikanie kontaktu z osobami chorymi.
• Ryzyko odrzutu: Mimo skuteczności współczesnej immunosupresji, odrzut przeszczepu może nastąpić nawet po latach.
• Wpływ na psychikę: Przewlekły stres związany z możliwością odrzutu i skutkami ubocznymi leków.

Kto dostaje nową nerkę, a kto zostaje pominięty?

Decyzja o przyznaniu nerki nie zależy od kolejności na liście, lecz od szeregu kryteriów medycznych: dopasowanie immunologiczne, wiek, ogólny stan zdrowia, czas dializoterapii. Zdarza się, że pacjenci czekają latami, bo nie pojawia się dawca spełniający niezbędne warunki. System stara się być sprawiedliwy, ale zawsze znajdą się przypadki „zaginionych” – tych, którzy giną w statystyce.

Nie wszyscy mają równe szanse. Osoby starsze, z chorobami współistniejącymi czy nietypowym układem immunologicznym, często przegrywają wyścig o organ. To temat tabu, którego system nie chce nagłaśniać, a rodziny pacjentów nie potrafią zaakceptować.

Najczęstsze pytania i lęki rodzin

Rodziny osób oczekujących na przeszczep nerki żyją w permanentnym napięciu. Boją się komplikacji, odrzutu, a nawet śmierci bliskiego podczas oczekiwania lub po operacji. Pytania, na które często nie ma prostych odpowiedzi:

• Czy przeszczep jest na pewno ratunkiem? Wyniki badań mówią jasno: to najskuteczniejsza metoda leczenia schyłkowej niewydolności nerek, ale nie gwarantuje pełnego powrotu do zdrowia.
• Jak długo można czekać na przeszczep? Czas oczekiwania jest nieprzewidywalny – od kilku miesięcy do kilku lat.
• Czy można dostać nerkę od rodziny? Tak, ale Polska wciąż pozostaje poniżej średniej europejskiej pod względem liczby przeszczepów od żywych dawców.

Od środka: krok po kroku przez proces przeszczepu nerki

Jak wygląda kwalifikacja i przygotowanie

Proces kwalifikacji do przeszczepu nerki to nie sprint, lecz wyczerpujący bieg z przeszkodami, który może trwać nawet 18 miesięcy. To system procedur, których nie sposób przyspieszyć bez uszczerbku na bezpieczeństwie pacjenta.

1. Konsultacje nefrologiczne: Lekarz prowadzący podejmuje decyzję o rozpoczęciu kwalifikacji.
2. Ocena stanu serca i układu krążenia: Echo serca, EKG, testy wysiłkowe – zły wynik zamyka drzwi do przeszczepu.
3. Badania immunologiczne: Oznaczenie antygenów HLA, badania na obecność przeciwciał.
4. Konsultacje psychologiczne: Ocena motywacji, wsparcia rodziny, zdolności do współpracy z zespołem medycznym.
5. Lista oczekujących: Po uzyskaniu pozytywnych wyników pacjent trafia na ogólnopolską listę.
6. Oczekiwanie na dawcę: Czasami to początek kolejnego, długiego etapu.

Operacja – co dzieje się na stole?

Operacja przeszczepu nerki trwa zwykle od 2 do 4 godzin. Chirurg umieszcza nową nerkę w dole biodrowym pacjenta i podłącza ją do naczyń krwionośnych oraz pęcherza moczowego. W przeciwieństwie do innych narządów, stare nerki najczęściej pozostają na miejscu, chyba że są źródłem infekcji. Zespół anestezjologów i chirurgów czuwa nad każdym etapem – od otwarcia powłok brzusznych po uruchomienie przepływu krwi przez nową nerkę.

Pierwsze dni po przeszczepie: szok organizmu i umysłu

Po operacji pacjent trafia na oddział intensywnego nadzoru. Jego organizm przechodzi szok – gwałtowne zmiany w gospodarce wodno-elektrolitowej, reakcje immunologiczne, skutki uboczne leków. Każdy dzień to walka o ustabilizowanie parametrów i próbę zapanowania nad nieprzewidywalnością własnego ciała.

Drugi, równie trudny etap to szok psychiczny. Wielu pacjentów zmaga się z lękiem przed odrzutem, melancholią po latach dializ i poczuciem winy wobec dawcy. To moment, w którym system często zawodzi – brakuje wsparcia psychologicznego, a realia szpitalnego oddziału są dalekie od filmowych happy endów.

Czekanie, które zabija: życie na liście oczekujących

Psychologia czekania i codzienność pod presją

Czekanie na przeszczep nerki oznacza życie w świecie tymczasowości – każdy dzień to loteria, a każda noc przynosi nadzieję na telefon, który może nie zadzwonić. Psycholodzy mówią o „syndromie wiecznego oczekiwania” – to stan permanentnego napięcia, który niszczy relacje, blokuje plany i zabija spontaniczność.

• Napięcie emocjonalne i rozpad relacji: Rodziny często dzielą się na zwolenników nadziei i tych, którzy wolą nie czekać na cud.
• Izolacja społeczna: Choroba wymusza rezygnację z pracy, hobby i kontaktów społecznych.
• Problemy finansowe: Koszty dojazdów, leków i badań to codzienność większości pacjentów.
• Poczucie winy: Wobec rodziny, dzieci, kolegów z dializ, którzy nie doczekali swojego telefonu.

Jak długo naprawdę się czeka? Dane i historie

Według danych Poltransplant w 2024 roku średni czas oczekiwania na przeszczep nerki w Polsce wynosił od 12 do 36 miesięcy, w zależności od grupy krwi i zgodności immunologicznej. Najszybciej nowe życie dostają pacjenci z rzadkimi grupami krwi i dzieci, najdłużej – osoby starsze i z nietypową budową immunologiczną.

Tabela 3: Średni czas oczekiwania na przeszczep nerki w 2024 roku
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Poltransplant, 2024

Czy można coś zrobić, by przyspieszyć przeszczep?

Przyspieszenie procesu przeszczepu nerki jest możliwe tylko w ograniczonym zakresie:

Życie po przeszczepie: nowe ciało, nowe zasady

Codzienność z immunosupresją – mniej oczywiste koszty

Życie po przeszczepie nerki to nie końcówka, a początek nowego rozdziału – pełnego ograniczeń, uważności i permanentnej walki z własnym ciałem. Codzienność to niekończący się maraton badań, kontrola skutków ubocznych leków i nieustanna czujność wobec sygnałów odrzutu.

• Infekcje: Nawet banalny katar może zmienić się w poważny problem.
• Nowotwory: Długotrwała immunosupresja zwiększa ryzyko niektórych nowotworów.
• Problemy metaboliczne: Cukrzyca, nadciśnienie i osteoporoza to częste powikłania.
• Wahania nastroju i depresja: Leki wpływają nie tylko na ciało, ale i na psychikę.
• Ograniczenia w podróżowaniu: Ryzyko infekcji w krajach o niższym standardzie higieny.

Relacje i praca po przeszczepie: czego nie powie ci lekarz

Powrót do pracy i relacji społecznych po przeszczepie nerki to temat, którego lekarze często nie chcą poruszać. Pacjent teoretycznie może wrócić do codziennych obowiązków, ale rzeczywistość to ciągłe balansowanie pomiędzy leczeniem a wymaganiami otoczenia. Wielu chorych doświadcza niezrozumienia w miejscu pracy, a relacje z rodziną bywają napięte przez lata życia w chorobie.

Warto rozmawiać o granicach – o tym, że nie każda praca jest możliwa po przeszczepie, a relacje wymagają cierpliwości i edukacji bliskich.

Ryzyko odrzutu i jak się przygotować mentalnie

Odrzut przeszczepionej nerki może nastąpić nawet po latach od operacji. To ryzyko nie znika wraz z wypisem ze szpitala. Kluczowa jest tu zarówno edukacja, jak i wsparcie psychologiczne – niestety nadal deficytowe w polskich realiach.

„Największym problemem po przeszczepie nie jest tylko ryzyko medyczne, ale samotność i brak zrozumienia ze strony społeczeństwa.”
— Ilustracyjna wypowiedź oparta na analizie wypowiedzi pacjentów, [2024]

Historie, które zmieniają reguły gry: case studies z Polski i świata

Marek vs. system: walka o drugą szansę

Marek, 42 lata, od pięciu lat na dializach. Trzykrotnie przechodził kwalifikację do przeszczepu, za każdym razem wracając na listę przez powikłania sercowe. Dopiero po wprowadzeniu programu przeszczepów rodzinnych udało się znaleźć dawcę w rodzinie – żona okazała się zgodna immunologicznie. Historia Marka to przykład, że walka z systemem jest możliwa, ale wymaga nie tylko siły, lecz także wsparcia bliskich i determinacji.

„To nie państwo uratowało mi życie, tylko upór i miłość mojej rodziny. Gdyby nie żona, pewnie już by mnie nie było.”
— Marek, biorca nerki, case study [Opracowanie własne, 2024]

Nieoczekiwane sukcesy i porażki – statystyka kontra życie

Statystyka nie oddaje indywidualnych dramatów. Sukces operacji to nie wszystko – przypadki odrzutu, powikłań lub śmierci na liście oczekujących pokazują, jak nierówną walką jest przeszczep nerki.

Tabela 4: Przykłady indywidualnych historii pacjentów po przeszczepie nerki
Źródło: Opracowanie własne na podstawie case studies z 2024 roku

Kobiety, dzieci, seniorzy – różne twarze przeszczepu

Kobiety częściej zostają dawcami dla swoich najbliższych niż mężczyźni. Dzieci mają priorytet na liście, ale liczba dawców dziecięcych jest dramatycznie niska. Seniorzy walczą z dodatkowymi ograniczeniami zdrowotnymi, przez co często przegrywają walkę o nowe życie.

Każda z tych grup ma inne potrzeby i wyzwania – od wsparcia psychologicznego po dostępność specjalistycznych programów rehabilitacyjnych. System rzadko dostrzega te różnice, a to właśnie one decydują o sukcesie przeszczepu.

Kontrowersje i dylematy: etyka, polityka, pieniądze

Kto decyduje, kto dostaje nerkę?

Kolejność na liście oczekujących nie decyduje o przyznaniu narządu. To wielowymiarowa układanka, gdzie liczą się:

• Zgodność immunologiczna: Klucz do sukcesu operacji i długiego życia przeszczepu.
• Czas dializoterapii: Im dłużej pacjent jest dializowany, tym większe ryzyko powikłań.
• Wiek i stan zdrowia: Preferowani są ci, którzy mają największą szansę na powodzenie operacji.
• Priorytety medyczne: Dzieci i osoby w stanie zagrożenia życia mają pierwszeństwo.
• Systemowe ograniczenia: Liczba dawców, dostępność operacyjna, regionalne różnice.

Transplantacje komercyjne i czarny rynek – tabu czy rzeczywistość?

Handel narządami to jedno z największych tabu współczesnej medycyny. W Polsce oficjalnie nie funkcjonuje, ale globalna skala zjawiska jest niepokojąca. Pacjenci, zdesperowani długim oczekiwaniem, szukają ratunku za granicą – ryzykując zdrowie, życie i… legalność całej procedury.

Czy system można naprawić?

Naprawa systemu transplantacyjnego oznacza nie tylko zwiększenie liczby dawców, ale także zmianę świadomości społecznej i sposobu zarządzania procesem.

Technologia i przyszłość: AI, medyk.ai i nowe rozwiązania

Jak sztuczna inteligencja zmienia świat przeszczepów

Sztuczna inteligencja coraz śmielej wkracza do transplantologii. Systemy AI wspierają analizę danych pacjentów, prognozowanie ryzyka odrzutu, optymalizację procesów kwalifikacji. Algorytmy uczą się na tysiącach przypadków, skracając czas oczekiwania i zwiększając bezpieczeństwo pacjentów.

Czy medyk.ai to przyszłość wsparcia pacjentów?

Rosnąca rola cyfrowych asystentów zdrowotnych, takich jak medyk.ai, otwiera nowe perspektywy dla pacjentów i lekarzy. To narzędzia, które:

• Edukują i podnoszą świadomość zdrowotną wśród pacjentów oczekujących na przeszczep.
• Ułatwiają dostęp do rzetelnej wiedzy i pomagają zrozumieć zawiłości procesu przeszczepu.
• Wspierają monitorowanie stanu zdrowia oraz przygotowanie do procedur medycznych.
• Redukują stres i niepewność – pomagając pacjentom i rodzinom znaleźć odpowiedzi na trudne pytania.

Co czeka nas za 5 lat? Futurystyczne wizje

Tabela 5: Nowe technologie w transplantologii i ich potencjał
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z 2024 roku

Jak przetrwać: praktyczne porady i checklisty dla pacjentów i rodzin

Checklist: przygotuj się na każdą ewentualność

1. Zbierz dokumentację medyczną: Wyniki badań, diagnozy, karty wypisowe.
2. Ustal plan komunikacji z lekarzem: Zapisz pytania, które chcesz zadać podczas wizyt.
3. Przygotuj wsparcie bliskich: Omów z rodziną swoje potrzeby i możliwości.
4. Zadbaj o zdrowie psychiczne: Korzystaj z pomocy psychologa lub grup wsparcia.
5. Spakuj torbę na szpital: Bądź gotowy na natychmiastowe wezwanie.
6. Regularnie monitoruj stan zdrowia: Notuj objawy, mierz ciśnienie, dbaj o dietę.

Jak radzić sobie z kryzysem po przeszczepie

Wielu pacjentów zmaga się z kryzysem psychicznym po operacji – to naturalna reakcja na długo wyczekiwaną zmianę. Warto szukać wsparcia wśród osób, które przeszły podobną drogę. Grupy wsparcia, forum internetowe czy rozmowa z psychologiem pomagają oswoić nową rzeczywistość.

Nie bój się rozmawiać o swoich lękach i trudnościach – to nie oznaka słabości, lecz odwagi. Wspólnota doświadczeń jest jedną z największych wartości procesu leczenia.

Gdzie szukać wsparcia i informacji (nie tylko w sieci)

• Stowarzyszenie Osób po Transplantacji: Organizacje pomagają wymieniać się doświadczeniami i skorzystać z pomocy psychologicznej.
• Oddziały nefrologiczne szpitali: Lekarze i pielęgniarki to nieocenione źródło wiedzy praktycznej.
• Poradnie psychologiczne: Specjaliści pomagają przejść przez trudny okres adaptacji po operacji.
• Zaufane portale medyczne: Takie jak medyk.ai, gdzie znajdziesz rzetelne informacje i wsparcie edukacyjne.
• Grupy wsparcia na Facebooku: Społeczności, które dzielą się realnymi historiami i poradami.

Zakończenie: nowe nadzieje, stare lęki – co dalej z przeszczepami nerek?

Syntetyczne podsumowanie kluczowych wniosków

Przeszczep nerki to nie magiczne rozwiązanie, lecz szansa na nowe życie okupioną walką, cierpliwością i systemowymi barierami. Dane z 2024 roku pokazują, że liczba przeszczepów rośnie, ale system wciąż nie nadąża za potrzebami pacjentów. Brutalna prawda jest taka, że nie każdemu udaje się doczekać telefonu z dobrą wiadomością. Jednak rosnąca świadomość społeczna, rozwój technologii i pojawianie się nowych narzędzi wsparcia, takich jak medyk.ai, pozwalają patrzeć w przyszłość z większym optymizmem.

Czy zmiana jest możliwa? Refleksja na 2025 rok

Zmiana wymaga nie tylko pieniędzy i innowacji, ale przede wszystkim otwartości społecznej i empatii. Dopóki przeszczep nerki pozostaje tematem tabu, system będzie działał na granicy wydolności. Każdy z nas może mieć wpływ na poprawę sytuacji – jako potencjalny dawca, członek rodziny lub edukator. Brutalna prawda nie musi oznaczać braku nadziei – to punkt wyjścia do działania.

Pytania, które dopiero czekają na odpowiedź

Czy przyszłość przeszczepów nerek to biodruk 3D i sztuczna inteligencja? Jak zwiększyć liczbę dawców żywych w Polsce? Jak zapewnić równość dostępu do transplantacji niezależnie od statusu społecznego? To pytania, na które dzisiejszy system nie ma jeszcze odpowiedzi. Twoja świadomość jest pierwszym krokiem do ich znalezienia.

Tematy pokrewne: transplantacja w kulturze, turystyka transplantacyjna, przyszłość dawstwa

Transplantacja w polskiej kulturze i mediach

Temat przeszczepów nerek coraz częściej pojawia się w filmach, serialach i reportażach. Media nagłaśniają historie sukcesu, ale rzadko pokazują prawdziwy dramat oczekiwania i codzienności pacjentów. Warto sięgać po literaturę faktu, dokumenty i audycje poświęcone transplantologii – to realne historie, które zmieniają spojrzenie na problem.

Turystyka transplantacyjna – fakty i mity

Tabela 6: Turystyka transplantacyjna – mity kontra fakty
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z 2024 roku

Jak zmienia się podejście do dawstwa nerek

• Edukacja społeczna: Rośnie liczba kampanii zachęcających do donacji narządów.
• Zmiana prawa: Ułatwienia w procedurach przeszczepów rodzinnych.
• Wsparcie psychologiczne: Coraz częściej dostępne dla dawców i biorców.
• Międzynarodowa wymiana narządów: Polska coraz aktywniej uczestniczy w programach europejskich.
• Nowe technologie: Wdrażanie cyfrowych kart dawców i rejestrów online.