Narkolepsja: brutalna rzeczywistość, której nikt nie chce znać

Wyobraź sobie świat, w którym granica między jawą a snem zaciera się nieprzewidywalnie, w najmniej oczekiwanych momentach. Narkolepsja to choroba, która wywraca życie do góry nogami. To nie tylko kwestia „zmęczenia” czy „potrzeby drzemki” – to brutalny test psychicznej wytrzymałości, społecznych uprzedzeń i systemowej niewiedzy. W 2025 roku, mimo postępu w diagnostyce i nauce, większość ludzi nadal nie rozumie, czym naprawdę jest narkolepsja, ile kosztuje i jak głęboko potrafi zranić. Ten artykuł rozkłada ją na czynniki pierwsze: obala mity, pokazuje niewygodne fakty i ujawnia realia, z którymi mierzą się chorzy i ich bliscy. To nie jest poradnik, który pogłaszcze po głowie – to szczera, miejscami szokująca analiza, która zmieni twoje spojrzenie na tę niedocenianą chorobę neurologiczną. Zapnij pasy, bo czeka cię przejażdżka przez świat, o którym nikt nie chce rozmawiać, choć dotyka tysięcy osób w Polsce.

Czym naprawdę jest narkolepsja: więcej niż tylko senność

Definicja i mechanizmy choroby

Narkolepsja to rzadka, przewlekła choroba neurologiczna, dotykająca około 0,02–0,05% populacji – w Polsce może to być nawet 20 tysięcy osób, choć zdiagnozowanych jest zaledwie kilkaset. Według najnowszych danych, jej istotą jest gwałtowne zaburzenie cyklu snu i czuwania, spowodowane niedoborem hipokretyny (inaczej oreksyny) – neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za podtrzymywanie stanu czuwania oraz regulację fazy REM. To właśnie dlatego osoby z narkolepsją mogą zasnąć w środku rozmowy, podczas posiłku czy prowadzenia samochodu – ich mózg nie potrafi utrzymać bariery między snem a jawą.

Narkolepsja dzieli się na dwa podtypy:

• Typ 1 (narkolepsja z katapleksją): charakteryzuje się zarówno przewlekłą sennością dzienną, jak i napadami katapleksji (nagła utrata napięcia mięśniowego pod wpływem emocji).
• Typ 2 (narkolepsja bez katapleksji): objawia się napadami senności, ale bez katapleksji, a poziom hipokretyny pozostaje w normie.

Według najnowszych badań autoimmunologicznych, to własny układ odpornościowy niszczy neurony produkujące hipokretynę – a niektóre geny (szczególnie HLA DQB1*0602) i czynniki środowiskowe, jak infekcje, zwiększają podatność na chorobę.

Definicje:

Dlaczego narkolepsja jest mylona z lenistwem

Narkolepsja przez dekady była stygmatyzowana. Osoby zasypiające w pracy, szkole czy nawet w trakcie rozmowy, często słyszą: „weź się w garść”, „każdy jest zmęczony”, „przemęczasz się, to lenistwo”. Według specjalistów z SenMedica, ta ignorancja wynika z niskiej świadomości społecznej i powierzchownego rozumienia problemu. Niewidzialność objawów i brak charakterystycznych zmian w badaniach obrazowych sprawiają, że nawet bliscy czy lekarze bagatelizują dramat osoby chorej.

„Narkolepsja to nie wybór, to biologiczny sabotaż. Każdy, kto sądzi inaczej, nigdy nie przeżył ataku senności, który ścina z nóg w środku dnia.”
— Dr. Maciej S., neurolog, źródło: SenMedica, 2023

Ewolucja rozumienia narkolepsji: historia i przełomy

Narkolepsja nie jest „chorobą XXI wieku”. Jej pierwszy opis powstał już w 1877 roku, kiedy Carl Westphal opisał przypadki niekontrolowanych napadów snu. W 1880 roku francuski neurolog Jean-Baptiste Gélineau nazwał ją „narkolepsją”, ale przez kolejne dekady uważano ją za formę histerii czy lenistwa. Prawdziwy przełom nastąpił dopiero na przełomie 1999 i 2000 roku, kiedy zespoły naukowe odkryły kluczową rolę hipokretyny w patogenezie choroby. Dziś wiemy, że narkolepsja to nie wybryk psychiki, a głęboki defekt neurologiczny o podłożu autoimmunologicznym i genetycznym.

Tabela 1: Kluczowe momenty w historii rozpoznania narkolepsji
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Fabryka Siły oraz Wikipedia

Dzisiaj, mimo tej wiedzy, droga do diagnozy trwa przeciętnie 8–10 lat. To pokazuje, jak bardzo świat nauki i codzienność chorych idą różnymi torami. Zrozumienie tej przepaści jest pierwszym krokiem do przełamania tabu wokół narkolepsji.

Objawy, które wywracają życie do góry nogami

Główne symptomy: od nadmiernej senności po katapleksję

Objawy narkolepsji są spektakularne i często uderzają w najmniej spodziewanych momentach. Najbardziej charakterystycznym jest niekontrolowana senność dzienna – uczucie, że sen przychodzi jak fala, której nie da się powstrzymać żadną siłą woli. Jednak to tylko wierzchołek góry lodowej. Napady katapleksji, czyli nagłe zwiotczenie mięśni wywołane emocjami, paraliż senny (chwilowa niemożność poruszania się po przebudzeniu lub przed zaśnięciem) oraz omamy przysenne (żywe wizje tuż na granicy snu i jawy) tworzą mieszankę, z którą chorzy muszą się mierzyć codziennie.

• Nadmierna senność dzienna: Uczucie przemożnej potrzeby snu, nawet po pełnej nocy odpoczynku; napady przychodzą nagle, bez ostrzeżenia.
• Katapleksja: Nagła utrata napięcia mięśniowego, czasem tak silna, że chory upada lub nie może mówić przez kilka sekund do kilku minut.
• Paraliż senny: Przemijająca niemożność poruszania się lub mówienia przy zasypianiu albo budzeniu się, często wywołująca paniczny lęk.
• Omamy przysenne: Bardzo realistyczne, często przerażające obrazy, dźwięki lub wrażenia tuż przed zaśnięciem lub po przebudzeniu.
• Fragmentacja snu nocnego: Liczne przebudzenia, trudności z utrzymaniem ciągłości snu.

Nietypowe objawy, które łatwo przeoczyć

Narkolepsja to nie tylko spektakularne upadki czy przysypianie nad talerzem. Często pojawiają się objawy, które mogą umknąć nawet doświadczonym lekarzom:

• Zmiany nastroju: drażliwość, obniżenie nastroju, lęki.
• Problemy z pamięcią i koncentracją: trudności w nauce, zapominanie prostych rzeczy.
• Automatyzmy: wykonywanie złożonych czynności bez świadomości (np. pisanie, jedzenie).
• Koszmary nocne i niepokojące sny.
• Utrata spontaniczności w relacjach.

Jak rozpoznać narkolepsję u siebie lub bliskich

Często to bliscy jako pierwsi zauważają niepokojące sygnały, zanim osoba chora zda sobie sprawę z powagi sytuacji. Skuteczna obserwacja i podjęcie odpowiednich kroków mogą znacząco skrócić czas do diagnozy.

1. Notuj wszystkie epizody nagłej senności: Sprawdź, czy pojawiają się regularnie w ciągu dnia, niezależnie od ilości snu w nocy.
2. Obserwuj reakcje na silne emocje: Utrata siły w mięśniach po śmiechu, złości, zaskoczeniu?
3. Zwróć uwagę na dziwne zachowania: Mówienie, jedzenie czy pisanie bez świadomości – to mogą być automatyzmy.
4. Notuj epizody paraliżu sennego i omamów: Zwłaszcza jeśli są powtarzalne i pojawiają się w tych samych okolicznościach.
5. Zgłoś się do neurologa lub specjalisty od zaburzeń snu: Nie czekaj, aż objawy się nasilą.

Lista kontrolna dla bliskich:

• Czy twoja bliska osoba zasypia w nietypowych sytuacjach?
• Czy zauważyłeś/aś epizody nagłego zwiotczenia mięśni?
• Czy osoba doświadcza trudnych do opisania wizji lub dziwnych doznań przy zasypianiu/budzeniu?
• Czy senność utrudnia codzienne funkcjonowanie w pracy, szkole lub w domu?

Diagnoza pod lupą: dlaczego tak trudno ją postawić

Proces diagnostyczny krok po kroku

Droga do rozpoznania narkolepsji jest wyboista. Średni czas od pojawienia się pierwszych objawów do postawienia diagnozy to 8–10 lat. Wynika to z małej świadomości społecznej, braku charakterystycznych markerów laboratoryjnych oraz podobieństwa objawów do innych chorób neurologicznych czy psychicznych.

1. Wywiad szczegółowy: Lekarz zbiera informacje o przebiegu objawów, stylu życia, historii rodzinnej i występowaniu katapleksji.
2. Dzienniczek snu i kwestionariusze: Pacjent notuje godziny snu, epizody senności, objawy towarzyszące przez kilka tygodni.
3. Badania nocne (polisomnografia): Rejestracja aktywności mózgu, ruchów oczu i mięśni podczas snu.
4. Test wielokrotnej latencji snu (MSLT): Ocena łatwości zasypiania i liczby napadów snu REM w ciągu dnia.
5. Badanie poziomu hipokretyny w płynie mózgowo-rdzeniowym: Kluczowe dla potwierdzenia narkolepsji typu 1.

Tabela 2: Standardowe etapy diagnostyki narkolepsji
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ALAB laboratoria

Najczęstsze pomyłki lekarzy i pacjentów

Diagnoza narkolepsji bywa odwlekana przez mylenie jej objawów z innymi problemami, takimi jak depresja, zaburzenia lękowe, padaczka czy nawet chroniczne zmęczenie.

• Niezauważenie epizodów katapleksji lub przypisywanie ich „nerwicy”.
• Bagatelizowanie senności przez lekarzy pierwszego kontaktu.
• Przypisywanie objawów stresowi, pracy zmianowej lub problemom rodzinnym.
• Niewłaściwe leczenie farmakologiczne (np. leki przeciwdepresyjne zamiast stymulantów).

„Najgorsze jest, gdy pacjent przez lata słyszy, że jest leniwy, nadwrażliwy lub ‘wyolbrzymia’. To nie tylko opóźnia leczenie, ale niszczy psychikę.”
— dr Anna K., psychiatra, źródło: Psychiatria.com.pl, 2023

Narkolepsja a inne zaburzenia snu: kluczowe różnice

Narkolepsja często mylona jest z bezsennością, obturacyjnym bezdechem sennym czy zespołem chronicznego zmęczenia. Jednak to odmienna jednostka chorobowa.

Tabela 3: Porównanie narkolepsji z innymi zaburzeniami snu
Źródło: Opracowanie własne na podstawie SenMedica

Zrozumienie tych różnic jest kluczowe dla szybkiej i właściwej diagnozy, która może diametralnie zmienić jakość życia chorego.

Leczenie w 2025 roku: fakty, nadzieje i rozczarowania

Standardowe terapie i ich skuteczność

Obecnie nie istnieje leczenie przyczynowe narkolepsji – wszystkie dostępne terapie skupiają się na łagodzeniu najbardziej uciążliwych objawów. Najczęściej stosuje się leki stymulujące (modafinil, metylofenidat), antydepresanty (przede wszystkim SSRI i SNRI) oraz kwas gamma-hydroksymasłowy (GHB) na katapleksję i fragmentację snu.

Tabela 4: Standardowe terapie narkolepsji – skuteczność i zagrożenia
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Polskie Stowarzyszenie Narkolepsji

Warto podkreślić, że skuteczność leków bywa bardzo różna, a skutki uboczne mogą być poważnym problemem w codziennym funkcjonowaniu.

Nowe kierunki badań: co obiecuje nauka

W ostatnich latach pojawiły się nowe nadzieje dzięki badaniom nad agonistami receptora oreksyny oraz immunoterapią. Niestety, większość z tych terapii jest dopiero w fazie klinicznych badań i na razie nie jest dostępna w Polsce. Immunoterapia, polegająca na zahamowaniu destrukcji neuronów produkujących hipokretynę, budzi nadzieje, ale też kontrowersje ze względu na ryzyko poważnych powikłań.

„Agoniści oreksyny to największa nadzieja współczesnej farmakologii narkolepsji. Ale droga do dostępności w Polsce jeszcze długa.”
— dr hab. Monika R., neurolog, źródło: neuroedu.pl, 2024

Samodzielne strategie radzenia sobie na co dzień

Farmakologia to tylko część układanki. Równie ważne są strategie behawioralne i adaptacyjne, które zwiększają komfort życia.

• Ustal stały harmonogram snu i drzemek – regularność pomaga zminimalizować epizody senności.
• Stosuj „power napy”: krótkie drzemki (10–20 minut) o stałych porach.
• Unikaj ciężkostrawnych posiłków i alkoholu, które nasilają senność.
• Ustal strefy bezpieczeństwa (np. informuj współpracowników o swojej chorobie).
• Planuj działania wymagające koncentracji na porę największej czujności.

Lista kontrolna:

• Czy umiesz rozpoznawać pierwsze sygnały zbliżającej się drzemki?
• Czy masz w pracy/szkole miejsce na bezpieczną drzemkę?
• Czy bliscy znają objawy i wiedzą, jak reagować?

Życie z narkolepsją: codzienność, która nie mieści się w schematach

Studium przypadku: trzy różne historie

Statystyki nie oddają piekła codzienności. Oto trzy autentyczne historie, które pokazują, jak różnie może wyglądać życie z narkolepsją:

• Kasia, 19 lat, studentka: Diagnoza po 8 latach – wcześniej leczona na depresję, wykluczona z życia towarzyskiego. Dziś z pomocą leków i wsparcia rodziny stara się studiować, choć każda sesja to walka o przetrwanie.
• Tomek, 34 lata, kierowca: Stracił pracę po serii epizodów senności na trasie. Przechodził przez dziesiątki konsultacji, zanim padła prawidłowa diagnoza. Obecnie pracuje w biurze i uczy się życia z nowym rytmem.
• Marta, 42 lata, matka dwójki dzieci: Największym problemem była katapleksja – upadki przy zabawie z dziećmi, lęk przed samotnym wyjściem z domu. Oparcie znalazła w grupie wsparcia online.

Narkolepsja w pracy i szkole: przeszkody i rozwiązania

Praca i edukacja z narkolepsją to igranie z systemem, który nie rozumie tej choroby.

• Brak elastycznych godzin – pracodawcy nie uwzględniają potrzeby drzemek.
• Stereotypy – „lenistwo”, „brak motywacji”, „symulacja”.
• Ryzyko wypadków – szczególnie w zawodach wymagających skupienia (kierowcy, operatorzy maszyn).
• Problem z uzyskaniem zwolnienia lekarskiego lub renty.

„Gdy powiedziałam szefowi o narkolepsji, usłyszałam, że jeśli jestem taka śpiąca, to może powinnam zostać w domu. W Polsce choroba to nie powód do zrozumienia, tylko do wykluczenia.”
— cytat pacjentki z forum Polskiego Stowarzyszenia Narkolepsji

Relacje, rodzina i wykluczenie społeczne

Narkolepsja rzadko jest „chorobą samotnika” – rozbija całe rodziny. Stygmatyzacja, brak zrozumienia i ciągła niepewność budują mur, przez który trudno się przebić. Bliscy często czują się bezradni, zmęczeni i sfrustrowani. Z drugiej strony, wsparcie rodziny i przyjaciół bywa jedynym powodem, dla którego chorzy nie rezygnują z walki.

Silne więzi mogą zmniejszać skutki psychologiczne choroby, ale wykluczenie społeczne jest niestety codziennością – zarówno w relacjach, jak i w dostępie do usług czy wsparcia instytucji.

Mity, przekłamania i niewygodne prawdy

Najbardziej szkodliwe mity o narkolepsji

Wokół narkolepsji narosło mnóstwo mitów, które utrudniają rozpoznanie i leczenie.

• „To po prostu chroniczne zmęczenie” – zupełnie fałszywe, senność w narkolepsji ma inną jakość i nie ustępuje po odpoczynku.
• „Wystarczy się wyspać i będzie dobrze” – nawet 10 godzin snu nocnego nie zapobiega napadom senności.
• „To choroba psychiczna” – nie, narkolepsja to zaburzenie neurologiczne o podłożu autoimmunologicznym.
• „Chorzy symulują, bo nie chcą pracować” – to krzywdzący stereotyp niepoparty żadnymi danymi.
• „Leczenie jest skuteczne i proste” – większość chorych doświadcza skutków ubocznych leków i zmaga się z problemami organizacyjnymi.

„Największym problemem jest ignorancja – zarówno wśród lekarzy, jak i rodzin. Narkolepsja to nie kaprys, tylko ciężka choroba.”
— cytat z wywiadu dla „CowZdrowiu” (2023)

Fakty kontra fikcja: co mówią badania

Badania naukowe jasno wskazują na odmienność narkolepsji od innych zaburzeń snu i jej poważne skutki dla zdrowia psychicznego.

Tabela 5: Najczęstsze mity a fakty naukowe
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wybranych publikacji medycznych

Warto weryfikować wszystkiego, co krąży w internecie – nawet na forach wsparcia powielane są niebezpieczne uproszczenia.

Jak rozpoznać dezinformację w sieci

Zalew fake newsów i nieścisłych informacji dotyka również narkolepsji. Oto jak weryfikować, czy dana treść jest wiarygodna:

1. Sprawdź źródło: Czy to publikacja naukowa, portal zdrowotny, instytucja państwowa?
2. Zweryfikuj datę publikacji: Medycyna dynamicznie się zmienia, stare dane mogą być nieaktualne.
3. Poszukaj powołania na badania: Czy informacja wynika z konkretnych badań, czy tylko z opinii?
4. Uważaj na sensacyjne nagłówki: „Rewolucja w leczeniu!” – często to clickbait.
5. Porównuj informacje w kilku źródłach: Unikaj jednostronnych relacji.

Ekonomia narkolepsji: koszty, wsparcie i system zdrowia

Bezpośrednie i ukryte koszty choroby

Narkolepsja to nie tylko koszt leków, ale też straty finansowe z powodu utraty pracy, braku elastycznych rozwiązań i konieczności ciągłej opieki.

Tabela 6: Szacunkowe koszty związane z narkolepsją w Polsce
Źródło: Opracowanie własne na podstawie CowZdrowiu

Ukryte koszty to także pogorszenie jakości życia, depresja i utrata relacji.

Dostępność leczenia w Polsce: bariery i szanse

Sytuacja chorych w Polsce nie napawa optymizmem:

• Brak refundacji wielu nowoczesnych leków.
• Zbyt mało ośrodków specjalistycznych.
• Kolejki do neurologów; niska świadomość lekarzy rodzinnych.
• Trudności z uzyskaniem orzeczenia o niepełnosprawności.
• Brak programów wsparcia dla rodzin.

Niektóre pozytywne zmiany to powstawanie grup wsparcia oraz coraz większy nacisk na edukację społeczną. Nadal jednak droga do systemowych rozwiązań jest daleka.

Wsparcie społeczne, organizacje i medyk.ai jako źródło wiedzy

W ostatnich latach pojawiły się nowe możliwości wsparcia:

• Polskie Stowarzyszenie Narkolepsji – organizacja walcząca o prawa i edukację.
• Fora i grupy wsparcia online.
• Dostęp do rzetelnej wiedzy medycznej, np. poprzez platformy takie jak medyk.ai, oferujące edukację zdrowotną i pomoc w rozumieniu objawów.
• Współpraca z psychologami i psychiatrami.

Wiedza jest realnym orężem w walce z wykluczeniem i dezinformacją.

Kontrowersje i nowe wyzwania: co dalej z narkolepsją?

Genetyka, szczepionki i teorie spiskowe

Wokół przyczyn narkolepsji narosło sporo kontrowersji, także z powodu nieprecyzyjnych informacji dotyczących roli szczepionek czy genetyki.

„Choć geny i czynniki środowiskowe odgrywają rolę, nie istnieje jeden ‘winny’ – to splot wielu czynników.”
— cytat ekspercki na podstawie badaniakliniczne.pl

Przyszłość terapii: przełom czy kolejny zawód?

Wśród chorych nadzieje budzą m.in. terapie ukierunkowane na przywrócenie produkcji hipokretyny, immunomodulację czy nowoczesne leki o selektywnym działaniu. Jednak realia systemu zdrowia w Polsce skutecznie studzą entuzjazm, a większość terapii jest nadal na etapie testów.

• Więcej badań klinicznych, także w Polsce.
• Edukacja lekarzy pierwszego kontaktu.
• Rozwój telemedycyny i wsparcia online.
• Zmiana polityki refundacyjnej.

Zmiana społeczna: jak przełamać tabu

Przełamanie tabu wokół narkolepsji wymaga działań na wielu płaszczyznach:

1. Edukacja społeczna: Kampanie informacyjne, szkolenia w szkołach i miejscach pracy.
2. Zmiana języka: Unikanie słów „leniwy”, „wyolbrzymia”, „symuluje”.
3. Wsparcie systemowe: Programy pomocowe, refundacja leków, dostępność specjalistów.
4. Włączenie rodzin: Szkolenia, wsparcie psychologiczne dla bliskich.
5. Docenianie historii chorych: Głośne mówienie o własnych doświadczeniach.

Zmiana nastawienia wymaga czasu, ale rosnąca liczba głosów w przestrzeni publicznej daje nadzieję na realny postęp.

Tematy poboczne: co jeszcze musisz wiedzieć

Narkolepsja a inne choroby neurologiczne

Choć objawy narkolepsji bywają mylone z innymi chorobami, jej mechanizmy są zupełnie odmienne.

Tabela 7: Porównanie narkolepsji z innymi chorobami neurologicznymi
Źródło: Opracowanie własne na podstawie TwojPsycholog.online

Dlatego tak ważna jest specjalistyczna diagnostyka.

Prawo, edukacja i praca – aktualne przepisy

Osoby z narkolepsją mają prawo do:

• Orzeczenia o niepełnosprawności (choć w praktyce uzyskanie go jest trudne).
• Ograniczenia odpowiedzialności zawodowej w zawodach wysokiego ryzyka.
• Specjalnych warunków egzaminacyjnych (dłuższy czas, przerwy na drzemki).
• Zwolnień lekarskich i prawa do świadczeń rehabilitacyjnych.
• Ubiegania się o indywidualne przystosowanie stanowiska pracy.

Warto na bieżąco monitorować zmiany przepisów, bo temat dopiero zyskuje na znaczeniu.

Nowe technologie i wsparcie cyfrowe

Cyfrowa rewolucja otwiera nowe możliwości wsparcia dla osób z narkolepsją:

• Aplikacje monitorujące cykl snu i drzemki.
• Platformy edukacyjne jak medyk.ai, zapewniające dostęp do zweryfikowanej wiedzy.
• Grupy wsparcia online.
• Systemy przypominające o lekach i zadaniach.
• Technologie adaptacyjne w pracy i szkole.

Dzięki tym narzędziom życie z narkolepsją staje się mniej chaotyczne.

Podsumowanie: czy narkolepsja to wyrok?

Najważniejsze wnioski i praktyczne rekomendacje

Narkolepsja to nie wyrok, lecz chroniczna choroba, która wymaga wiedzy, determinacji i wsparcia. Najważniejsze fakty, które musisz zapamiętać:

• Diagnoza jest trudna i długotrwała – nie ignoruj objawów.
• Leki pomagają, ale nie rozwiązują wszystkich problemów – strategie behawioralne są równie ważne.
• Chorzy zasługują na wsparcie społeczne, nie wykluczenie.
• Wiedza to potężna broń – korzystaj z rzetelnych źródeł, np. medyk.ai.
• Narkolepsja to walka o godność i zrozumienie, nie o „przetrwanie”.

Praktyczne rekomendacje:

• Obserwuj siebie i bliskich – nagła senność to sygnał alarmowy.
• Szukaj specjalistów i grup wsparcia.
• Dokumentuj objawy, by przyspieszyć diagnozę.
• Nie bój się mówić o problemach – im więcej osób pozna prawdę, tym łatwiej przełamać tabu.

Z każdym krokiem w stronę wiedzy i empatii zmniejsza się dystans między światem chorych a resztą społeczeństwa.

Co dalej? Droga do świadomości i zmian

1. Zacznij od siebie: Poszerzaj wiedzę, nie powielaj mitów.
2. Edukacja bliskich: Mów otwarcie o objawach i potrzebach.
3. Wspieraj organizacje: Dołączaj do akcji społecznych, udostępniaj rzetelne materiały.
4. Walka o prawa: Upominaj się o refundacje, adaptacje w pracy, dostęp do specjalistów.
5. Dbaj o siebie: Nie rezygnuj z życia – narkolepsja to nie wyrok, ale wyzwanie, które można oswoić.

Każda przełamana bariera to krok do normalniejszego życia z narkolepsją. Świadomość, że nie jesteś sam/a, to podstawa – reszta to konsekwencja i odwaga, by walczyć o swoje miejsce w świecie, który zbyt łatwo ocenia, a zbyt rzadko rozumie.